61 عدد
پایه 5 - ترم 1
38:09:00 ساعت
انجمن تخصصی
نمونه ای از سرفصل های دروس
- اجاره - تعريف اجاره و احکام آن
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - احکام اجاره
- اجاره - مسائل اجاره
توضیحات درس
معرفی استاد
پرسش و پاسخ
معرفی اجمالی علم فقه (۴):
تاریخچه فقه و اجتهاد شیعی (۲):
دوره چهارم: عصر آغاز اجتهاد:
این دوره نیز مقارن با غیبت کبری به وسیله دو فقیه بزرگ این دوره، یعنی ابن ابی عقیل عمانی و ابن جنید اسکافی شروع و تا نیم قرن ادامه یافت. علم فقه در این دوره، برخلاف دوره قبل، به صورت اجتهادی درآمد و به برکت علم اصول رونق گرفت و برای اولین بار به دست دانشمندان شیعه امامیه مسائل فقهی از نصوص استخراج و تحقیق و تنقیح شد و فروع فقهی بیشتری به دست آمد. این شیوه با شیخ مفید به اوج کمال خود رسید و توسط سید مرتضی ادامه یافت.
امتیازات: در این دوره برای اولین بار، شیوه بیان مسائل فقهی از شیوه نقل عین روایات جدا شد و به صورت فنی درآمد و متون کاملی در زمینه اصول فقه توسط فقهای شیعی نگاشته شد. بر اثر اجتهاد، حکم مسائلی که روایات به صورت خاص به آنها نپرداخته بود در این دوره بیان و کتابهایی در این زمینه جمعآوری شد.
فقهای نامآوری چون ابن ابی عقیل، ابن جنید، شیخ مفید و سید مرتضی پای به عرصه علم و فقاهت نهادند.
دوره پنجم: عصر توسعه همه جانبه اجتهاد:
این دوره از فقه شیعه، سراسر دوره زندگانی شیخ طوسی را دربرمیگیرد. ایشان که یکی از بزرگترین و موثرترین فقیهان شیعی بودند، در سال ۳۸۵ قمری در خراسان به دنیا آمدند و بعد از درگذشت سید مرتضی زعامت مرجعیت شیعه را بر عهده گرفتند. ایشان در فقه چند کار عمده و مهم انجام دادند:
۱- توسعه بخشیدن به اجتهاد شیعی.
۲- نگارش کتابهایی برجسته و کامل در تمام بخشهای فقه شیعی.
۳- استقلال بخشیدن به اجتهاد شیعه در برابر اجتهاد اهل سنت.
امتیازات این دوره:
۱- اجتهاد به اطلاق و کمال خود رسید. خصوصا شیخ طوسی که به همه مباحث فقهی مطرح شده در آن عصر، بر اساس اصول خود پرداختهاند.
۲- نگارش کتابهای فقهی مقارن.
۳- پذیرش اجماع به عنوان یکی از منابع احکام شرعی.
۴- رشد دانشمندان بزرگ شیعه و نگارش کتابهای مهم فقهی.
دوره ششم: عصر توقف اجتهاد:
پس از وفات شیخ طوسی (۴۶۰ ق) تا ابن ادریس حلّی (۵۹۸ ق) در حدود یک قرن، دانشمندان غالبا در احکام اسلامی نظری از خود ابراز نمیداشتند و بیشتر نظرات قبلی را تکرار میکردند. این کار، به جهت مقام علمی شیخ طوسی و نیز احساس ناتوانی در برابر مبانی و استدلالهای قوی ایشان بوده است. گاهی نیز ارائه نظر جدید، نوعی اهانت به جایگاه علمی شیخ طوسی به شمار میرفت. به همین جهت، در این دوره، کتاب فقهی زیادی تألیف نشده است. اولین کسی که دوباره، باب اجتهاد مرسوم در فقه شیعه را گشود ابن ادریس حلّی بود. ابن ادریس از همین جهت دانشمندان این عصر را «مقلّده» مینامید.
فقیهان: با وجود ویژگی فقهای این دوره که به تعبیر ابن ادریس، آنان بیشتر مقلد شیخ طوسی بودند، در این دوره نیز دانشمندانی به ظهور رسیدند و از خود آثاری نیز به یادگار گذاشتند که برخی از معروفترین آنان عبارتند از: فضل بن حسن طبرسی، قطب الدین راوندی، احمد بن علی طبرسی، ابن حمزه، ابن شهرآشوب، ابوالصلاح حلبی، عبدالعزیز بن براج، سلار دیلمی، ابن زهره، قطب الدین بیهقی.
دوره هفتم: عصر شروع دوباره اجتهاد:
وضعیتی که در نیمه دوم قرن پنجم و سراسر قرن ششم حاکم شده بود، در انتهای قرن ششم از سوی فقهای بزرگی چون ابن ادریس حلّی مورد مخالفت واقع شد. به همین جهت، ایشان به همراه دیگر معاصران خویش در صدد شکستن روند جاری در تقلید از شیخ طوسی و انتقاد نسبت به آرای فقهی وی برآمدند. ایشان در کتاب سرائر، در تمام فروع فقهی، نظر شیخ را بیان و سپس به طور کامل به نقد آن میپردازند. این روش، به تدریج توسط فقیهانی چون محقق حلّی، علامه حلّی و فخرالمحققین دنبال شد و از این رهگذر، فقه شیعه بار دیگر در مسیر پیشرفت خود قرار گرفت. این دوره از زمان ابن ادریس تا دوره ظهور اخباریان در قرن یازده ادامه داشت.
امتیازات:
۱- بازگشت دوباره اجتهاد به فقه شیعی و تکامل تدریجی آن.
۲- برقرار شدن نظم و ترتیب بیشتر در مطالب ارائه شده در کتابهای فقهی.
۳- ایجاد نوع خاصی از کتابهای فقهی که به بیان اختلاف نظرات فقهی فقیهان شیعه میپردازد؛ مانند مختلف علامه حلّی و مفتاح الکرامه سید جواد عاملی.
۴- گسترش فقه و مباحث فقهی توسط محقق حلّی با نگارش شرایع و علامه حلّی با نگارش ارشاد الاذهان.
۵- شرح و بسط متون فقه توسط فقیهانی چون فخرالدین حلّی با نگارش ایضاح الفوائد، شهید اول با نگارش اللمعة الدمشقیه.
گسترش فقه حکومتی با ظهور فقیهانی چون محقق کَرَکی با نگارش جامع المقاصد.
۶- تحول فقه، اصول فقه و رجال و پالایش احادیث با ظهور فقیهانی چون مقدس اردبیلی با نگارش مجمع الفوائد و سید محمد عاملی با نگارش مدارک الاحکام.
فقیهان: ابن ادریس حلّی، سید بن طاووس، محقق حلّی، علامه حلّی، فخر المحققین، شهید اول، محقق کَرَکی، شهید ثانی، محمد بن علی عاملی جبلی، حسن بن زین الدین، شیخ بهائی، فاضل مقداد، ابن فهد حلی، ابن ابی الجمهور احسائی، مقدس اردبیلی، یحیی بن سعید حلّی، خواجه نصیرالدین طوسی.